چرا ایران عقب ماند و توسعه پیدا نکرد؟ ( ۵ )

برخورد دوگانه !  

آقای دکتر مجتبی لشگر بلوکی این پرسش را با تنی چند از اساتید دانشگاهی و دست اندر کاران حکومتی در میان گذاشته و جواب هایی با دیدگاه های گوناگون دریافت کرده است. این نوشته به نقد دیدگاه  و عملکرد این اساتید  می پردازد.

https://t.me/Dr_Lashkarbolouki/52

مهربانانه پیش از خواند این نوشته، نظرات  اقای دکتر حسین عظیمی آراتی   را در سایت بالا بخوانید. با سپاس

دکتر حسین عظیمی آراتی!

تحلیل سیاسی - اجتماعی

۱ -  اگر قرار است اتفاقی بیفتد - توسعه -  باید نهادهای حکمرانی کشور بهبود پیدا کنند!

۲ - مهمترین نهادی که مانع کار در ایران است، نهاد حکمرانی است.

۳ - ما بر آدم های خوب تاکید کرده ایم، ولی فراموش کردیم آدم های خوب  نیاز به نهادهای خوب دارند.

۴ - در برخورد جامعه ایرانی ، اعم از دولت ( حکمرانی ) و مردم در برخورد با بخشی از دستاوردهای تمدن غرب - بخش مادی و فیزیکی - عاشقانه و شیفته عمل کرده اند ( اتومبیل، صنعت، موبایل، سلول های بنیادی، انرژی هسته … ) 

و با بخشی از دستاوردهای آن - بخش نامشهود غیر مادی - برخوردی تنفر آمیز یا بی اعتنا داشته اند ( علمباوری ، انسانو باوری، نظم ، مدیریت ، دموکراسی، قانون گرایی آموزش و … )

لذا  واقعیت آن است که  در  چنین شرایطی ( عشق به میوه و  نفرت و بی اعتنا به ریشه ) نمی توان انتظاری برخوردی معقول و منطقی با تمدن جدید داشت یا تمدنی جدید ساخت!

از این گویاتر نمی توان گفت که چرا ایران از توسعه عقب ماند. 

اگر بخشی مربوط به حکمرانی است، بخش ناپیدای آن مربوط به مردمی است که این حکمرانی را بوجود اورده اند، به ان رای داده اند و می دهند!

نکته ای بسیار با اهمیت در آخرین جمله است:

« در چنین شرایطی … نمی توان تمدنی جدید ساخت! »

کسانی که می خواهند این تمدن جدید را بسازند، سردمداران جمهوری اسلامی اند:

این تمدن جدید که امروز همه مان را مبتلا کرده، جمهوری اسلامی است که می خواهد دستاوردهای مادی علم در قرن ۲۱ را سوار اندیشه ها و دستورات ۱۴۰۰ سال پیش نماید.

مانند این است که یک گاری را به یک موشک ببندیم تا  با هم پرواز کنند!

پیشین :

https://tarikhroze4.blogsky.com/1400/03/17/post-242/

چرا ایران عقب ماند و توسعه پیدا نکرد ( ۴ )

سرمایه داری تجاری ایران.

 آقای دکتر مجتبی لشگر بلوکی این پرسش را با تنی چند از اساتید دانشگاهی و دست اندر کاران حکومتی در میان گذاشته و جواب هایی با دیدگاه های گوناگون دریافت کرده است. این نوشته به نقد دیدگاه  و عملکرد این اساتید  می پردازد.

https://t.me/Dr_Lashkarbolouki/50

مهربانانه پیش از خواند این متن، نوشته اقای دکتر کاظم علمداری  را در سایت بالا بخوانید. با سپاس                                                                        

دکتر کاظم علمداری 

آقای دکتر علمداری، شاید کامل ترین جواب را به پرسش بالا داده است. نکته ای که در نظرات ایشان نیست، نقش سرمایه داری تجاری ایران است. 

سرمایه داری تجاری ایران هیچ وقت به نظام سرمایه داری نتوانست تبدیل شود به علت موقعیت جغرافیایی ایران و حملات گسترده  برای تصرف این منطقه استراتژیک  تجاری و حمل کالا از شرق به غرب و بالعکس. در نتیجه در همان محدوده خرید و فروش که سود آنی را حاصل می کند، بسنده کرد. و نه تنها به فکر سرمایه گذاری در تولید نبوده است، بلکه به نوعی زیرآب همان تولید کشاورزی را با پیش خرید کردن آن - سلف خری - می زده است.

این سرمایه داری، برای امنیت و حفظ کالاهای تجاری اش به امنیت سیاسی نیز نیازمند بوده است که فقط در سایه  یک قدرت مرکزی حاصل می شده که بر راه ها و امنیت آن تمرکز کرده باشد. به همین دلیل هنگامی  که قدرت متمرکزی که کشاورزی و ابیاری را نیز در اختیار داشته، رشد می کرده است.

بعضی مشخصات نظام سرمایه داری بازاری ایران به شرح زیر است:

۱ - تجاری است که زود نتیجه می دهد و  نه تولیدی؛ زیرا در جامعه ی بی قانون  که با یک حکم حاکم یا فتوی یک مجتهد هست و نیست افراد به باد می رود، امنیت لازم برای اجرای برنامه ریزی بلند مدت غیر ممکن است.

(  در جمهوری اسلامی هم شاهدیم که از اول پیروزی اش دست به مصادره اش بسیار خوب بوده است!!! )

۲ - حاکم، گرچه تاجر نیست، اما به تجارت نیز مشغول است و از امکانات حکومتی در جهت منافع تجاری خود استفاده می کند که زیان بازرگانان خارج از حکومت را در پی دارد.

( امروز در جمهوری اسلامی این داستان از روز روشن تر است  که انحصارات تجاری در اختیار فقط حکومتیان است ) 

۳ - با توجه به جریان بالا، سرمایه داری تجاری نظام ارباب و رعیتی ایران، با انحصار تجارت توسط حاکمان، شاهان و روحانی ها روبرو است که به احتکار جنس و گرانی غیر طبیعی دست می زند. 

( امروز به خوبی شاهد آنیم ) 

۴ - این سرماداری  تا آنجا از دست ارباب، خان، حاکم ، شاه  و روحانیت در امان است که ظرفیت آنان  در انحصاری کردن تجارت پر شده باشد. (  که امروز هنوز پر نشده است ) 

۵ - به علت نبودن امنیت، بخش بزرگی از سرمایه  به صورت طلا، نقره و دیگر سنگ های قیمتی و گنج از زندگی طبیعی خارج می شده است . ( امروز بصورت دلار و یورو به خارج کشور می رود) 

۶ - این سرمایه داری حداکثر شرکتش در تولید، سلف خری است و در نتیجه هیچ گونه  شرکت مستقیم  و نیز مدیریت تولید نداشته است. به همین دلیل تمام موسسات تولیدی پیش از انقلاب اسلامی تا کنون ورشکسته شده اند.

۷ - باتوجه به عناصر موثر در گردش و جهت گردش سرمایه در نظام ارباب و رعیتی ایران، کاملا وابسته به تولیدات نظام اربابی است و به همین دلیل زیر تسلط حاکمیت نظامی - سیاسی و فرهنگی آن نظام بوده است. (  امروز که دیگر مانند خورشید می درخشد)!!

نقل از کتاب  « تیغ برجان » - آرش شادان - نشر باران - سوئد ۱۳۸۳ 

به دلیل همین موقعیت سنتی، سرمایه داری تجاری ایران، که اکنون در حاکمیت است  درکی از تولید،  نظام سرمایه داری و دموکراسی ندارد. 

https://tarikhroze4.blogsky.com/1400/03/15/post-241/ 

چرا ایران عقب ماند و توسعه پیدا نکرد؟ ( ۳ )

سخن گفتن فیلسوف  

   آقای دکتر مجتبی لشگر بلوکی این پرسش را با تنی چند از اساتید دانشگاهی و دست اندر کاران حکومتی در میان گذاشته و جواب هایی با دیدگاه های گوناگون دریافت کرده است. این نوشته به نقد دیدگاه  و عملکرد این اساتید  می پردازد.

https://t.me/Dr_Lashkarbolouki/50

مهربانانه پیش از خواند این متن، نوشته اقای دکتر داوری اردکانی را بخوانید. با سپاس

 دکتر داوری اردکانی!

فیلسوف!

دکتر اردکانی  پیش از پاسخ سر راست به پرسش بالا، « توسعه نیافتگی » را تعریف می کند!

«‌ توسعه نیافتگی  ناتوانی از فهم « جهان بشری » و سستی در پیمودن راه « توسعه » در عین بستگی صوری و سطحی به  آن است . 

سپس به پرسش، پاسخ می دهد که « چرا ایران عقب ماند و توسعه پیدا نکرد»؟

۱ -  آرزوی توسعه وجود دارد، اما اراده توسعه وجود ندارد

الف- پرسش و مساله وجود ندارد 

۲- ما بی عقلیم ، یعنی عقل توسعه نداریم 

نشانه های عقل توسعه، پرسش داشتن و اما و چرا گفتن و نقص ها را دیدن و نقد کردن است.

در شرایط کنونی باید خردی را جستجو کرد که امکان های اکنون و توانایی ها و ناتوانی ها و دانایی ها و نادانی های  زمان را بشناسد. توسعه بازسازی جامعه است با امکان هایی که اینجا و  اکنون وجود دارد.

۳ -  توسعه در الویت حکومت نیست.

هر کوششی بر ضد قدرت های جهانی ( بیرونی )‌ اگر با تلاش برای رهایی از بلای توسعه نیافتگی  ( درونی ) همراه نباشد، با دشواری ها مواجه می شود.

تجربه یک صد سال اخیر نشان داده که  سیاست متکی به ایده ئولژی در کار توسعه موفق نیست.

۴ - جهان توسعه نیافته، بی مساله است ،

من شصت سال است که از بابت پرسش کردن ملامت می شوم

۵ -گرته برداری ناموفق 

علمی که اکنون  ما داریم، بیش از  حد نیازمان است. اکنون مشکل ما  نداشتن دانش و دانشمند و دانشگاه نیست. مشکل این است که نمی دانیم  به علم چه نیازی داریم و جایگاه علم کجاست و چه نیازهایی با آن برآورده می شد، 

می بینیم :

 جواب های ایشان کلی است و تمام کشورهای توسعه نیافته را شامل می شود. بنابراین جوابی که در مورد ایران باشد- بطور اختصاصی -  ندارد!! 

به این می گویند فیلسوفانه گفتن و نوشتن. زیرا ایران هم یک جزیی از جهان توسعه نیافته است ! 

از پنج مورد که ایشان آؤرده، شماره یک ، دو و چهار در واقع یک جواب است و این که جهان توسعه نیافته پرسش ندارد!

ایشان به این مسئله نپرداخته است که:

 چه عواملی  در جهان توسعه نیافته - از جمله ایران - باعث شده که  جهان توسعه نیافته  و از جمله در  ایران پرسش بوجود نیامده است تا به دنبال پاسخی برای ان باشند. 

دلیلش می تواند این باشد که: 

 الف - جهان مذهبی - از هر نوعش - نه  تنها پرسش را از انسان می گیرد، 

ب - بلکه حق پرسش را نیز می گیرد. 

شما بگویید این ها را از کجا آؤردی؟ 

به این نوشته ایشان توجه کنید:

در مورد الف : 

توسعه نیافتگی  « ناتوانی » از فهم جهان بشری.. است!

به این ترتیب  جهانی که در توسعه نیافتگی وجود دارد. جهانی ساخته و پرداخته بشر نیست. یعنی جهان توسعه نیافتگی جهانی است ساخته و پرداخته اندیشه های غیر بشری که :

بشر را از جهانی که خود ساخته است، بی خبر گذاشته است.

 این جهان غیر بشری را چه کسانی مبلغ و مروج آن بوده اند؟ این جهان غیر بشری، جهان مذهبی از هر نوعش و در جهان اسلام، دین اسلام و در ایران مذهب شیعه بطور عمده و رهبران این مذاهب عامل اساسی بوده اند تا در ایران پرسش بوجود نیاید و توسعه نیافته بماند!

اما ایشان فیلسوفانه می گوید و می نویسد و از حد کلی گویی بیرون نمی شود، تا مبادا به گوشه اعتقادات خودش بر بخورد!

در مورد ب  که جهان مذهبی حق پرسش را از انسان می گیرد: 

باز هم به نوشته خود ایشان توجه کنید:

« من شصت سال است که از بابت پرسش کردن ملامت می شوم » 

این ملامت شدن، همان است که تو حق پرسش نداری! البته ایشان نمی گوید از طرف چه کسانی ملامت می شود چون اگر بگوید رازهای ناگفته هویدا می شود.

باید به ایشان گفت خوشا بحالت که فقط ملامت شدی، به زندانت نیانداختند، اعتراف تلویزیونی نگرفتند، تیربارانت نکردندو سرت را نبریدند و توی حمام رگت را نزدند… 

لازم به یادآوری است که ایشان  یکی از اعضای برجسته انقلاب فرهنگی بوده است. از حق نباید گذشت همین که ایشان نوشته است:

تجربه یک صد سال اخیر نشان داده که  سیاست متکی به ایده ئولژی در کار توسعه موفق نیست.

یک گام بزرگ به جلو است اگر:

این کلی گویی ها را کنار گذاشته، و نهانخانه دل را آشکار نماید! و بگوید: 

چگونه به اینجا رسید که : 

مرگ بر تجدد هم  اثری  ندارد و راه توسعه  تنها راه است. 

پیشین :

https://tarikhroze4.blogsky.com/1400/03/14/post-240/

چرا ایران عقب ماند و توسعه پیدا نکرد؟ ( ۲ )

دانشمندی که نقش ایده ئولژی را فراموش کرده است.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            دکتر مجتبی لشگر بلوکی این پرسش را با تنی چند از اساتید دانشگاهی و دست اندر کاران حکومتی در میان گذاشته و جواب هایی با دیدگاه های گوناگون دریافت کرده است. این نوشته به نقد دیدگاه  و عملکرد این اساتید  می پردازد.

https://t.me/Dr_Lashkarbolouki/50

دکتر سریع القلم !

عناوین نوشته ایشان چنین اند:

۱- ما شخصیت توسعه نداریم

۲ -  ما به جرم بحرانی نرسیده ایم

۳- به اجماع نخبگان نرسیده ایم

البته زیر هر کدام از عناوین بالا توضیحاتی خوب و ساده ای داده شده .

آنچه در نوشتار ایشان کم است :

۱-  نقش ایده ئولژی در این عقب ماندگی .        

یادمان باشد که در تاریخ ایران، سه بار ایده ئولژی شد وسیله ای برای کسب قدرت سیاسی و نظامی :

الف - زمان ساسانیان که زرتشتیان همه کاره نهادهای حکومتی شدند و دیدیم کشور ایران را به جایی کشاندند به دست عرب های مسلمان افتاد و رفت آنچه که اندکی از آن در تاریخ ها آمده است. 

ب - زمان صفویان که روحانیت شیعه نایب السطلنه اما همه کاره کشور شد، آن هم در زمانی که اروپا از قیومیت مذهب رها شده بود و به جهان شناسی رو آورده بود. از زمان صفویه هیچ دانشمندی به این در جامعه ایران پرورش نیافت زیرا از آن زمان تا انقلاب مشروطیت ایده ئولژی مذهبی فقط اجازه چنین تحصیلی می داد:

وقف نامه خانم مریم بیگم دخترشاه صفی که دروس مدرسه را تعیین کرده است:

« … باید سکنه مدرسه مذکوره مشغول تحصیل علوم دینی که فقه و حدیث و تفسیر و مقدمات آنها است … باشند… باید کتاب های علوم وهمیه یعنی علوم شکوک و شبهات که به علوم عقلیه  و حکمت مشهور و معروف است مثل شفا و اشارات و حکمت العین و شرح هدایت  و امثال ذالک به شبه دخول  از مقدمات علوم دینی نخوانند…. » 

مرتضی راوندی - تاریخ اجتماعی ایران - ج ۱۰- ص ۳۹۶

پ - در جمهوری اسلامی که وضعیت تحصیلی و دانشگاهی زیر اندیشه ایده ئولژیک  اسلامی و ولایت فقیه برای مانند آقای دکتر سریع القلم روشن تر از آن است که توضیح داده شود. 

چرا ایشان نقش بسیار پر رنگ ایده ئولژی را در عقب ماندگی و پراکندگی ذهنی مردم ایران و نیز نخبگان نادیده گرفته است، باید خود ایشان پاسخ دهد.

 ایشان علاوه بر استادی دانشگاه ،در سیستم جمهوری اسلامی یکی مشاوران حسن روحانی در مرکز تحقیقات مجمعتشخیص مصلحت نظام است.

دانش مصلحت گرا که بخش مهم جامعه و حکومت در ایران - ایده ئولژی را - فراموش می نماید، کمک می کند تا « 

جرم بحرانی » دیرتر بوجود آید!    

بررسی پیشین  :

دکتر زیباکلام:

https://tarikhroze4.blogsky.com/1400/03/12/post-239/

چرا ایران عقب ماند و توسعه پیدا نکرد؟ ( ۱ )

   آقای دکتر مجتبی لشگر بلوکی این پرسش را با تنی چند از اساتید دانشگاهی و دست اندر کاران حکومتی در میان گذاشته و جواب هایی با دیدگاه های گوناگون دریافت کرده است. این نوشته به نقد دیدگاه  و عملکرد این اساتید  می پردازد

دانش مقهور اعتقاد!

دکتر زیباکلام نخستین فردی است که به پرسش بالا  پاسخ داده است.

پاسخ ایشان خیلی روشن ،جمع و جور و دانشمندانه است که  می توانید اینجا بخوانید:

https://t.me/Dr_Lashkarbolouki/50            

نتایجی که ایشان گرفته به شرح زیرند:

۱ -  تمرکز مطلق قدرت در دست حکومت 

۲-  ضعف حاکمیت قانون و در نتیه فقدان امنیت فردی و اجتماعی 

۳ -  کم رنگ بودن نهاد مالکیت ( هر چه بوده یکسره از آن دولت بوده ) 

۴ - عدم برخورداری فرد از حقوق اجتماعی بالاخص در برابر با حکومت

۵ - تمرکز قوه اقتصادی جامعه در دست دولت

۶ - فقدان گروه های اجتماعی - اقتصادی مستقل از دولت

۷ -عدم وجود نهادهای مدنی مانند حزب و روزنامه 

۸- خاموش بودن چراغ علم به جز در وادی علوم دینی

بررسی :

الف - در این نتایج دو مقوله به عمد یا سهو یکسان گرفته شده اند؛ دولت و حکومت!

مقوله دولت به معنی امروز ان متشکل از رئیس جمهور یا نخست وزیر باتفاق وزراء  - کابینه دولت - در تاریخ ایران فقط پس از مشروطیت مطرح شده است. پیش از مشروطیت : 

الف - فقط حکومت داشته ایم و موجودی بنام دولت با ویژگی های امروزش نداشته ایم 

ب - دولت داشته ایم اما نه به معنی حکومت، بلکه به معنی موقعیت.

وصل تو اجل را ز سرم دور همی داشت

از دولت هجر تو کنون دور نمانده است ( حافظ ) 

 این اصطلاح حتا برای حکومت ها بکار رفته است:

برآمد بر این کار یک روزگار

فروزنده شد دولت شهریار ( فردوسی ) 

۲ - نادیده گرفتن استقلال نهاد دین از حکومت!

از زمان ساسانیان نهاد روحانیت - زرتشتی -  آنقدر قدرت گرفت که جانشینی شاهان بدون رضایت آنان ممکن نبود. 

همین روش پس از اسلام در ایران ادامه یافت. تمام حکومت های پس از اسلام تا حمله مغول با تایید خلیفه اسلامی شکل قانونی به خود می گرفته اند. و از زمان صفویه به این سو نقش بسیار پر رنگی در حاکمیت داشته, به گونه ای زندگی تمام مردم جامعه را از تولد تا گور سازمان می داده است. 

البته توجه به این مسئله کار یک استادعلوم سیاسی نیست، بلکه مربوط به جامعه شناسی تاریخی است.اما تحلیل سیاسی بدون توجه به جامعه شناسی سیاسی یک جامعه، از کمبود عمیقی رنج می برد که منجر به اشتباه انداختن خوانندگان می شود. 

و اما ایشان اولین دلیل عقب ماندگی را « تمرکز قدرت مطلق در دست حکومت » دانسته است. 

پرسش مهم اینجاست که با چنین دیدگاهی ایا ایشان قانون اساسی جمهوری اسلامی را نخوانده است؟ آیا اصل ۱۱۰ را که اختیارات ولی فقیه را شرح داده نخوانده است؟ 

این اصل تمام قدرت یکتایی را به رهبر جمهوری اسلایم تقدیم کرده است. با این وجود چرا ایشان در تمام مدت جمهوری اسلامی از آن دفاع کرده است؟ 

آیا ایشان در تاریخ ایران که هیچ، در تاریخ دنیا از جمع شدگی چنین قدرتی در دست یک نفر که هیچ وظیفه پاسخگویی را هم برای خودش قائل نیست، سراغ دارد؟

چه چیزی باعث می شود که ایشان و مانند ایشان با همه اطلاعات کافی از سیستم سیاسی بسیار متمرکز. و نقد تاریخی آن ، باز هم از چنین حکومتی دفاع کنند؟ آن هم اگر لازم باشد با اسلحه!

آیا ایشان جزو همان کسانی نیست که به عقب ماندگی فهم جامعه ایران - بویژه دانشجویان -  از واقعیت چنین حکومتی هایی کمک کرده است؟ 

در خوش بینانه ترین حالت ، اینجاست که می بینیم که اعتقادات، دانش را مقهور کرده و دانشمندی را وادار نموده  که برخلاف دانش خود، مردم و دانشجویان را به راهی بکشاند که به این عقب ماندگی بیفزاید.